ΣΧΕΤΙΚΑ

Μαρτυρημένο σε βυζαντινά έγγραφα του 14ου αι. με το όνομα Παλατίτζια ή Παλατήτζια, το χωριό που κτίστηκε στα ανατολικά του άστεως των Αιγών αποτελεί τη βυζαντινή «συνέχεια» της αρχαίας Μητρόπολης των Μακεδόνων και διασώζει στο όνομά του την ανάμνηση του λαμπρού ανακτόρου του Φιλίππου Β΄, του «παλατιού», που στοιχειώνει τον τόπο.

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, μία ευρύχωρη τρίκλιτη βασιλική, όπως φαίνεται, χτίστηκε γύρω ή λίγο μετά τα μέσα του 16ου αιώνα, αφού αγιογραφήθηκε το 1569/1570. Στο κτήριο ενσωματώθηκαν αρχαία μέλη από κτήρια των Αιγών και μάλιστα σαν βάσεις για τις κολώνες του χρησιμοποιήθηκαν σφόνδυλοι των δωρικών κιόνων των στοών του ανακτόρου.

Η χριστιανική μετριοφροσύνη δεν επέτρεψε στον κτήτορα και κύριο χορηγό του ναού, να αποκαλύψει το όνομα του, γνωρίζουμε όμως τα ονόματα των άλλων δωρητών, ανάμεσά στους οποίους ξεχωρίζει μία γυναίκα, η Δάφνη, ενώ από την κτητορική επιγραφή μαθαίνουμε ότι το 1570 ο ζωγράφος Νικόλαος από το Λινοτόπι της Καστοριάς ανιστόρησε το ναό. Εντυπωσιακή σε μέγεθος, αλλά και ποιότητα ζωγραφικού διακόσμου, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, σηματοδοτεί μία εποχή ευμάρειας και άνθησης της ζωγραφικής στην περιοχή.

Στις αρχές του 19ου αι. έγιναν εκτεταμένες επισκευές, μάλλον τότε κατασκευάστηκε η ενιαία δίρριχτη στέγη και το ξύλινο τέμπλο, αλλά το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του μνημείου παραμένουν οι αγιογραφίες του, που σώζονται σχεδόν στο σύνολό τους.
Στο Ιερό Βήμα η Παναγία Πλατυτέρα, η Μετάδοση και η Μετάληψη των Αποστόλων, ο Μελισμός του Χριστού και οι συλλειτουργούντες Ιεράρχες αποτελούν τον κορμό της θεματογραφίας, που σχετίζεται με το λειτουργικό τυπικό και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Στον κυρίως ναό και στον νάρθηκα η ζωγραφική αναπτύσσεται σε ζώνες: ολόσωμοι άγιοι και αγίες βρίσκονται πλάι στους πιστούς, στη χαμηλότερη ζώνη, ακολουθούν στηθαίοι άγιοι και προφήτες, ενώ στην ανώτερη ζώνη εκτυλίσσονται σκηνές από τη ζωή και τα θαύματα του Χριστού, τα Πάθη του και τα μετά την Ανάσταση γεγονότα, αλλά και από τη ζωή της Παναγίας και του τιμώμενου Αγίου Δημητρίου.

Μεγαλειώδης είναι η απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας, που καταλαμβάνει όλον τον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα, Εδώ μάλιστα εμφανίζεται ο Μεγαλέξανδρος, μαζί με τους ηγεμόνες των τριών μεγάλων βασιλείων της Αρχαιότητας, τον Ναβουχοδονόρα, τον Κύρο και τον Οκταβιανό Αύγουστο. Ο Κοσμοκράτορας «επιστρέφει» στις Αιγές, το λίκνο του οίκου του, για να συμβολίσει την ισότητα όλων, απλών ανθρώπων και κραταιών βασιλέων, τη φοβερή ώρα της τελικής Κρίσης.